२०२२ मधले वाचन आणि लेखन

 

१) क्रेमलिनच्या बुरुजावरून : नरेंद्र सिंदकर

मॉस्को रेडिओच्या मराठी विभागात पंचवीसहून वर्षे काम केलेल्या व्यक्तीच्या नजरेतून दिसलेली रशियन व्यवस्था. 

https://prasadgates.blogspot.com/2022/12/blog-post_31.html

२) स्वातंत्र्यसंग्रामात राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचा सहभाग : डॉ. गिरीश आफळे

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या सरसंघचालकांपासून स्वयंसेवकांपर्यंत अनेकांनी स्वातंत्र्यलढ्यात घेतलेल्या प्रत्यक्ष आणि अप्रत्यक्ष सहभागाबद्दल माहिती 

३) राष्ट्रीय आंदोलनात राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ : सुधीर जोगळेकर 

राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या निर्मितीची ऐतिहासिक पार्श्वभूमी, संघाच्या स्थापनेच्या योजना डॉ. हेडगेवारांच्या मनात कशी रुजत-फुलत गेली ती प्रक्रिया यामध्ये मोजक्या शब्दांमध्ये खूप नेमकेपणाने मांडली आहे . इंग्रजांविरुद्धचा स्वातंत्र्यलढा ते दादरा नगरहवेली स्वातंत्र्यलढा यात संघाचे स्वयंसेवक कसे आणि कधी सहभागी झाली याची थोडक्यात माहिती दिली आहे. 

(स्टोरीटेलवर उपलब्ध आहे)

४) १ जानेवारी १८१८ - कोरेगाम भीमा लढाईचे सत्य : रोहन जमादार

कोरेगाव-भीमाची लढाई जातीय उद्देशाने लढलेली नव्हती हे ऐतिहासिक नोंदी आणि कोरेगाव-भीमाच्या जयस्तंभावरच्या शिलालेखाच्या माहितीसह उलगडून सांगणारे पुस्तक

https://prasadgates.blogspot.com/2022/06/blog-post_13.html

५) दत्तोपंत म्हसकर - संघसमर्पित जीवन

मावळ तालुक्यात राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचा पाया घट्ट रोवणाऱ्या ज्येष्ठ प्रचारकांचे अल्पचरित्र आणि आठवणी 

६) द्रष्टा कलासाधक : उदयन इंदूरकर

भीम बेटका गुहांमधील आदिमानवाच्या अस्तित्वाचा पुरावा जगासमोर आणणारे, लुप्त सरस्वती नदीचा शोध आणि त्याद्वारे आर्य आक्रमण सिद्धांत खोडून काढणारे पुरातत्वशास्त्रज्ञ ऋषितुल्य हरिभाऊ वाकणकर यांचे अल्पचरित्र

७) मुस्लिम मनाचा कानोसा : हमीद दलवाई

मुस्लिमांवर प्रभाव असणाऱ्या आणि त्यांचे धार्मिक/राजकीय नेतृत्व करणाऱ्यांमध्ये जाऊन, त्यांच्याशी बोलूसंवाद साधून त्यांच्या मनाचा जुनाट आणि कट्टर विचारांकडे असणारा कल तपासून तो शब्दबद्ध करण्याचा धाडसी प्रयत्न. 

(किंडलवर उपलब्ध आहे)

८) अश्रू ईशान्येचे - मिशन मणिपूर : पुरुषोत्तम रानडे

देशापासून मानाने पूर्णपणे तुटलेल्या ईशान्य भारताच्या टोकातल्या गावामध्ये जाऊन त्यांच्यात भारताबद्दल आपुलकीचे बी पेरणाऱ्या अचाट आणि अफाट भैयाजी काणे यांच्यावरचे पुस्तक

या पुस्तकावर मी केलेले फेसबुक लाइव्ह : https://www.facebook.com/100001635303337/videos/371182194888362/

९) The Bera Bond : Sundeep Bhutoria

राजस्थानातील बेरा या खेड्यामध्ये एकमेकांच्या आसपास सहजपणे वावरणाऱ्या मनुष्य आणि बिबट्यांचे सहअस्तित्व कॅमेराबद्ध करणारे कॉफीटेबल बुक

https://prasadgates.blogspot.com/2022/07/the-bera-bond.html

१०) प्राचीन भारतीय विद्यापीठे : श्वेता काजळे

तक्षशीला, नालंदा इत्यादी प्राचीन विद्यापीठांमधील शिक्षण परंपरेचा इतिहास उलगडून दाखवणारे पुस्तक

https://prasadgates.blogspot.com/2022/06/blog-post_55.html

११) जावे किंगफिशर्सच्या गावा : पराग नलावडे

किंगफिशर पक्ष्याच्या भारतात आढळणाऱ्या सर्वच्या सर्व (१२) प्रजातींना कॅमेऱ्यात टिपणाऱ्या निसर्गप्रेमी व्यक्तीच्या अनुभवांची टिपणे

https://prasadgates.blogspot.com/2022/06/blog-post_66.html

१२) परिसांचा संग : गिरीश प्रभुणे

भटक्या विमुक्तांसाठी मोठे कार्य उभे करणाऱ्या गिरीश प्रभुणे यांना आयुष्याच्या वाटचालीत भेटलेल्यांची हृद्य व्यक्तिचरित्रं असणारे पुस्तक. नागपूरच्या तरुण भारतमधून प्रकाशित होणाऱ्या 'ऊन-सावली' या सदराचे संकलन

१३) वार्ता ईशान्य भारताची : सुनील किटकरू

ईशान्य भारताची संस्कृती, तेथील समस्या, त्या समस्यांवर उपाय शोधणारे वेडे पीर आणि ईशान्येच्या समाजाच्या उत्थानासाठी झटणाऱ्या संस्थांची माहिती सांगणारे पुस्तक

https://prasadgates.blogspot.com/2022/12/blog-post_24.html

१४) हिंदुस्थानातील संस्थानांचे विलीनीकरण कसे झाले : सुधाकर डोईफोडे

संस्थानांचे विलीनीकरणाचा रोमहर्षक इतिहास 

https://prasadgates.blogspot.com/2022/12/blog-post.html

१५) असत्यमेव जयते : अभिजित जोग

भारताच्या इतिहासकथनामध्ये जाणीवपूर्वक पेरलेल्या गेलेल्या असत्यामागचे सत्य उलगडणारे पुस्तक. यामध्ये आर्य आक्रमण, अहिंसेमुळेच स्वातंत्र्य मिळाले, सूफींची 'सहिष्णुता' आदी भूलथापांचा सप्रमाण समाचार घेतला आहे. 

https://prasadgates.blogspot.com/2022/07/blog-post.html

१६) How to be a writer : Ruskin Bond

नवलेखकांसाठी टिप्स 

१७) Reborn : Santhi Krishna आणि १७) Story of a reversion : O Sruthi 

अनुक्रमे ख्रिस्ती आणि मुस्लिम धर्मांच्या भ्रमजालामध्ये ओढल्या गेलेल्या युवतींचे खळबळजनक अनुभव. सुदैवाने योग्य वेळी 'आर्ष विद्या समाज' या संस्थेचे आचार्य मनोजजी यांनी केलेल्या समुपदेशनाने सर्व शंका नष्ट होऊन दोघी सनातन धर्माकडे परत आल्या,  सनातन धर्माच्या प्रसारार्थ स्वत:ला वाहून घेतले

१९) सामाजिक क्रांतीचे अग्रदूत महर्षी दयानंद : श्रीपाद जोशी

वैदिक धर्माच्या मूळ शिकवणुकीवर श्रद्धा कायम ठेवून परंपरांमधून पसरलेल्या कुप्रथांविरुद्ध रणशिंग फुंकणाऱ्या असामान्य योद्ध्याचे चरित्र. 

(सविस्तर लेख लवकरच)

२०) प्रामाणिकही, सुंदरही : करुणा गोखले

अनुवाद करत असताना मूळ संहितेशी प्रामाणिक राहून त्यातले सौंदर्य कसे जपता येईल याची चर्चा करणारे, तांत्रिकता उलगडून दाखवत महत्वाच्या टिप्स देणारे पुस्तक 

२१) मृत्युंजयी वीर : संदीप कवीश्वर 

देश आणि धर्मासाठी प्राणांची आहुती दिलेल्या ईशान्य भारतातील मृत्युंजयी वीरांची माहिती देणारी पुस्तिका. या भागामध्ये कार्यरत असणाऱ्या राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघ, वनवासी कल्याण आश्रम अशा संघटनांचे कार्यकर्ते तसेच तसेच ईश्यान्येतील स्वाभिमानी जनजातीय व्यक्ती तेथील चर्चप्रेरित फुटीरतावाद्यांच्या डोळ्यात खुपत असतात. त्यातूनच झालेल्या खुनी हल्ल्यांत झालेल्या बलिदानाच्या कहाण्या चटका लावणाऱ्या आहेत. 

२२) मेघदूत : डॉ. विजया देव

मेघदूताचे सौंदर्य उलगडून दाखवणारे पुस्तक. मेघदूतातील स्त्रीवर्णन, त्यांची आभूषणे, मेघदूतातील  जीवसृष्टी आणि वनस्पतीसृष्टी, कालिदासाच्या उपमा, मेघाचा प्रवास, असे अनेकविध पैलू स्वतंत्र प्रकरणातून फार छान उलगडले आहेत. 

२३) Een wolk wordt woord : Evert Schnieder

मेघदूताचा डच पद्यानुवाद आणि त्या सोबत युरोपीय वाचकांना डोळ्यासमोर ठेवून भारताची संस्कृती, कालिदासाची प्रतिभा इ. वर दिलेली रंजक माहिती देणारे, विविध पेंटिंग्ज, स्केचेस आणि फोटोंनी सजलेले देखणे पुस्तक

*ऑडिओबुक्स*

(सर्व पुस्तके स्टोरीटेलवर आहेत)

२४) रहस्य नागांचे : अमिश

इंटरेस्टिंग कथानकाचा सातभिकार अनुवाद

२५) ड्रीमर्स अँड डूअर्स : डॉ. सतिलाल पाटील

पुणे ते सिंगापूर बाईक सफरीचे खुसखुशीत, प्रसन्न प्रवासवर्णन. परतीच्या प्रवासात घडलेल्या घटनेमुळे पुस्तकाचा तोपर्यंतचा बाज पूर्णपणे बदलून जातो आणि विचार करायला लावतो. 

२६) सूर्योपासना : निखिल कुलकर्णी

सूर्यनमस्कारांचे तंत्र, फायदे अतिशय ओघवत्या भाषेत उलगडून दाखवत, आजच्या काळातील परिभाषेत मांडणी करणारे पुस्तक

२७) फाळणी : युगांतापूर्वीचा काळोख : वि. ग. कानिटकर

एका वेदनादायी घटनेचे 'मेकिंग' सविस्तर उलगडून दाखवणारे, अस्वस्थ करून सोडणारे पुस्तक

२८) अडोल्फ हिटलरची प्रेमकहाणी : वि. ग. कानिटकर 

हिटलर आणि त्याची प्रेयसी यांच्यातील जगावेगळ्या प्रेमाची इतिहासात विसरली गेलेली पाने 

२९) हिटलरचे महायुद्ध : वि. ग. कानिटकर 

हे पुस्तक म्हणजे मला नाझी भस्मासुराचा उदयास्तची संक्षिप्त आवृत्ती वाटले. तसेच अभ्यासपूर्ण, माहितीने खचाखच भरलेले आणि कंटाळवाणे 

३०) डॉ. हेडगेवार : ना. ह. पालकर

सामान्य भासणाऱ्या पण असामान्य कार्य केलेल्या व्यक्तिमत्वातील उत्कटता सांगणारे चरित्र. राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाच्या रुजण्या-बहरण्याची प्रक्रिया नाना पालकरांनी फारच सुरेख उलगडून दाखवली आहे. राहुल सोलापूरकर यांचे अभिवाचन निव्वळ अप्रतिम!

३१) रामाच्या पदचिन्हांवरून पुष्पक विमानाने पंख पसरले : डॉ. एस. व्ही. भावे

लंका ते अयोध्या या रामप्रवासमार्गाचा स्वत:च्या विमानामधून शोध घेणाऱ्या हौशी पण अभ्यासू डॉक्टरचे अनुभव. १९९१-९२ मध्ये भावे यांनी धनुषकोडी येथील समुद्रात होडीतून उतरून तिथे रामसेतू प्रत्यक्ष असल्याची खात्री करून घेतली होती. 

(पुस्तक इथून खरेदी करता येईल : https://tinyurl.com/44as5nw9)

३२) पत्रापत्री : दिलीप प्रभावळकर

माधवराव आणि या दोघांनी एकमेकांना लिहिलेल्या पत्रांमधून उलगड गेलेल्या खुमासदार घडमोडी, टिपिकल प्रभावळकर शैलीततल्या मिश्कील टिप्पण्यांसह.. 

खूप दिवसांनी विनोदी साहित्य अनुभवले

३३) माझी काटेमुंढरीची शाळा : गो. ना. मुनघाटे

काटेमुंढरीची नावाच्या अतिशय दुर्गम गावात, वनवासी बांधवांमध्ये काम केलेल्या तळमळीच्या शिक्षकाचे अनुभव. 

****

वाचलेल्या पुस्तकांचा यावर्षी एका वेगळ्या माध्यमात उपयोग करून पाहिला. 'एकनाथजी रानडे यांनी विवेकानंद शिलास्मारकासाठी केलेले कार्य' या विषयावर power point च्या सहाय्याने जवळपास ५० मिनिटांचे सादरीकरण केले. 'व्हर्चुअल कट्टा' या ग्रुपसाठी अजून त्याचे  रेकॉर्डिंग यूट्यूबवर उपलब्ध झालेले नाही. झाले तर मी share करेनच. 

****

जे वाचले त्यातल्या काही पुस्तकांवर लिहिले त्यांची लिंक वर दिलीच आहे. उरलेल्यावर अल्पस्वल्प का होईना, लिहिण्याचा प्रयत्न करेन. 

या वर्षी लिहिलेले दोन लेख अतीव समाधान देऊन गेले. 

१) डच नजरेतून मेघदूत

संस्कृत मधल्या 'मेघदूत' या काव्याचे डच भाषेत अनुवाद करणारे 'एव्हर्ट श्नायडर' यांचे पुस्तक आणि मुलाखत यांच्यावर आधारित दीर्घ लेख साप्ताहिक सकाळ दिवाळी अंकासाठी लिहिला. यानिमित्ताने एका लोकप्रिय दिवाळी अंकामध्ये स्थान मिळवता आले. 

२) बाबाविषयी ...

अतीव आवडते लेखक अनिल अवचट यावर्षी आपल्याला सोडून गेले. त्यांच्यावर लिहिलेला हा लेख अनेकांना भावला याचे विशेष समाधान आहे

https://prasadgates.blogspot.com/2022/12/blog-post_1.html

यावर्षी लिखाणाच्या आणखी एका प्रांतात धडपड सुरू केली आहे. डोक्यात plans तर खूप शिजत असतात, पण ते सर्वांसमोर कधी येतील (किंवा येतील तरी की नाही!) याबद्दल या घडीला मी काहीच सांगू शकत नाही. शिवाय २०२१ मध्ये केलेले बरेच लिखाण अजूनही प्रकाशात येण्याची वाट पाहात आहे. ते पुढच्या वर्षी (तरी) येईल या आशेवर आहे.  

बघू, २०२३ काय घेऊन येतंय ते..